Годину 2023. започели смо сарадњом са Бојаном Вујчићем, музејским савјетником, историчарем и директором Завичајног музеја Градишка. Ријеч је о изложби „Са Гојком Шербулом по Корзу”, коју прате три филма и то:
ЈУ Музеј Козаре представља Вам документарно – игране
филмове из продукције ЈУ Завичајни Музеј Градишка:
- јануар 2022. у 19 часова, ауторски филм Бојана Вујчића (2022) „Лепа”
- јануар 2022. у 18 часова, ауторски филм Милана Пилиповића (2020) „Учитељ у ланцима”
- јануар 2022. у 18 часова, ауторски филм Милана Пилиповића (2018) „Градишки прото Душан Суботић”
Gojko Šerbula (1939–2015), najveći gradiški novinar, je cijeli život posvetio svojoj profesiji, ostavivši iza sebe neprocjenjivu zaostavštinu, na čijem sam popisivanju, uz svesrdnu pomoć Gojkove supruge Stojanke, radio više od godinu dana. Zaostavština se sastoji od 4175 fotografija, 5176 novinskih članaka, 294 video kasete, 462 foto-filma (digitalizovano), brojni časopisi, elaborati, izjave, izvještaji, pisma i spiskovi. Iz mnoštva građe o prošlosti Gradiške, za katalog koji pišem sam izdvojio fotografije koje obuhvataju period 70-ih godina 20. vijeka, a koje vjerno dočaravaju preobražaj grada, sa posebnim fokusom na glavnu ulicu koja se vijugavo protezala duž savske obale. Vidjećemo da je do modernizacije moralo doći, ali i da su se neke građevinske projekcije mogle puno „sretnije“ izvesti. Obala rijeke Save je, što je sasvim prirodno, vijekovima bila mjesto gdje se narod okupljao i krijepio svoju dušu. Od početka 20. vijeka Gradiščani su to mogli činiti na novoizgrađenom keju, a često i u brojnim gostionicama i baštama koje su krasile šetalište uz Savu.
Svakako da su se najpoznatije bašte nalazile kod Begove bine i hotela Kozara. U toj dužini se i protezao Korzo, mada je glavna ulica vijugavo nastavljala do Cvijića kuće gdje je skretala prema Banjaluci. Niska dućana i zanatskih radnji isprepletena sa visokim i grandioznim kućama bogatih Gradiščana, najčešće trgovaca, je glavnoj gradskoj ulici poznatoj kao Korzo (ulica dr Mladena Stojanovića) davalo dušu i mamilo vas da se tu zadržite što duže, makar da udahnete miris lipovog cvijeta ili čujete savski žubor. Porodice koje su imale privilegiju da žive i rade na Korzu su Reufbegović, Medanhodžić, Lajić, Bilbija, Brković, Borš, Bećirević, Mujadžić i mnoge druge.
Brojni mlinovi „načičkani” po Savi, koji su ležali na rijeci i na kojima se mljelo brašno, davali su Gradišci poseban šarm. Nije se tu mljelo najfinije krušno brašno, nego prosta meljava koja je prodavana u malim barakama ili zgradama na samoj obali Save. Takva živost je i uslovila da trg ispred nekadašnje begove bine Gradiščani nazovu Vir. Zadnji mlinovi su se uspjeli održati na Savi do početka 70-ih godina 20. vijeka, ali ih nismo uspjeli sačuvati, čak ni kao turistički potencijal. Od 1957. do 1962. godine su izgrađene crpne stanice u Gornjoj Dolini, Orahovoj i na Limanu.
Gradski vodovod sa vodotornjem je izgrađen 1966. godine (iako je izgradnja vodovoda u gradu počela još 1963. godine), ali je prošlo još par godina dok pitka voda nije došla u brojna gradiška domaćinstva. Razlog tome je ležao u čestim poplavama početkom 70-ih godina, koje su otklonjene zidanjem betonske obaloutvrde i neutralisanjem tzv.„odušnog kanala”, poslije čega su porušeni i odbrambeni nasipi koji su okruživali grad.
To je uslovilo rušenje željeznog banjalučkog mosta, izgradnju „male gazele“ i urbanističko širenje grada. Nedostatak kvalitetne električne energije poslije Drugog svjetskog rata je u znatnoj mjeri kočio industrijski razvoj grada. Gradiška je u tom periodu imala samo dvije mini električne centrale – kod Boršove kuće (imala je dva agregata) i onu u pilani Huse Topića na Obradovcu. Obe su služile uglavnom za večernju rasvjetu u užem gradskom krugu te za kaznionicu u Staroj Gradišci.
Iz smjera Slavonije je 1953. godine stigao prvi 10 KV napon dalekovodom, za čije potrebe je izgrađena i prva trafostanica kod Sokolskog doma (koja i danas postoji), dok je 35 KV dalekovod stigao 1956. godine iz smjera Banjaluke prvo do Rovina (trafostanica kod „Ledenog”), a onda i u Gradišku. Dolazak kvalitetnije struje, pored prirodnih i ljudskih resursa, je uslovio razvoj mnogih grana industrije.
Razvoj industrije i trgovine je uticao i na razvoj grada,koji početkom 70-ih godina 20. vijeka mijenja svoju
fizionomiju i dobija nove, moderne ulice i zgrade. Mnoge stare, istorijski veoma važne kuće i zgrade su srušene. Nešto bolje su prošle one građevine koje su poslije Drugog svjetskog rata bile nacionalizovane od strane države, jer su u mnogima od njih otvarane razne institucije vlasti ili magacini i zadruge.Grad je u toku svoje modernizacije posljedično izgubio duh prošlih vremena, svoj šarm kojim je odisao i kojim je plijenio dušu svakoga ko se u njemu zadesi.
U želji da se pred svijetom prikažemo većim i boljim, nepovratno smo gubili možda i najsjajniji dio svoje prošlosti. Nažalost, taj proces, i u svijesti i u urbanizmu, još uvijek traje.
msr Bojan Vujčić, muzejski savjetnik
U Muzeju Kozare 17. januara 2023. predstavljen je dokumentarno-igrani film „Učitelj u lancima“, autora Milana Pilipovića, koji govori o liku i djelu učesnika Sarajevskog atentata Veljka Čubrilovića i njegovoj porodici. Film je snimljen u produkciji Zavičajnog muzeja i uz podršku Gradske uprave Gradiška. Autor filma, koji je rađen dvije godine, je Milan Pilipović, scenarista dokumentarnog dijela filma, kustos-istoričar Zavičajnog muzeja Bojan Vujčić, scenarista igranog dijela filma je direktor i glumac Gradskog pozorišta Gradiška Draško Vidović. Premijera je bila u Gradišci, kao dio projekta u okviru kojeg je u toj lokalnoj zajednici 21. septembra otvoren Trg Čubrilovića. Učitelj Veljko Čubrilović, jedan od učesnika atentata 28. juna 1914. na austrougarskog prestolonasljednika nadvojvodu Franca Ferdinanda, obješen je u Sarajevu 3. februara 1915. godine.
